ძალოვანი უწყების წარმომადგენელი (მაგალითად, პოლიციელი) საზოგადოებრივი უსაფრთხოების დაცვის მიზნით, უფლებამოსილია დაადგინოს პირის ვინაობა, რისთვისაც შეუძლია შეაჩეროს იგი, გამოჰკითხოს პერსონალური მონაცემები და მოსთხოვოს პირადობის დამადასტურებელი საბუთების წარდგენა. აღნიშნული გამართლებული და კანონშესაბამისია მხოლოდ გარკვეული წინაპირობების არსებობის შემთხევაში, რომელიც მკაცრად არის განსაზღვრული საქართველოს კანონმდებლობით.

ასეთი შემთხვევის არსებობისას, აუცილებელია რომ გათვალისწინებულ იქნეს რამდენიმე დეტალი, რათა პირმა უკეთ დაიცვას თავისი უფლებები:

ა) ძალოვანი უწყების წარმომადგენელს არ უნდა გაუწიოს პირმა წინააღმდეგობა. წინააღმდეგობაში არ იგულისხმება საკუთარი უფლებების დაცვა, არამედ, როგორც ფიზიკური, ისე სიტყვიერი ზღვარგადასული ქმედება.

გასათვალისწინებელია, რომ შესაძლებელია, პოლიციელს, მოეთხოვოს უფლებამოსილების დამადასტურებელი დოკუმენტის წარმოადგენა (თუმცა, ეს არ წარმოადგენს აუცილებლობას, როდესაც პოლიციელის იდენტიფიცირება შესაძლებელია გარეგნული ნიშნებითაც). ასეთი დოკუმენტის მოთხოვნის შემთხვევაში, სამართალდამცველმა აუცილებლად უნდა წარადგინოს იგი;

ბ) დოკუმენტზე ხელმოწერა — დოკუმენტზე ხელმოწერა პირის მიმართ უტყუარი მტკიცებულების სახით შეიძლება იქნეს გამოყენებული. ამიტომ, არსებითი მნიშვნელობა აქვს, დოკუმენტის შინაარსი ხელმოწერამდე იყოს გააზრებული და, ასევე, ხელმოწერამდე ოქმზე დაფიქსირდეს შენიშვნები. ნებისმიერი იძულება (რომელიც ხელმოწერისკენ იქნება მიმართული) წარმოადგენს კანონდარღვევას;

გ) გამოკითხვა — პირს უფლება აქვს, რომ უარი თქვას პოლიციის განყოფილებაში გამოკითხვაზე, ასეთ შემთხვევაში, შესაძლებელია პირი დაიკითხოს სასამართლოში. ასეთის არსებობისას, აუცილებელია, უფლებების დეტალური განმარტება სასამართლოში დაკითხვასთან დაკავშირებით;

დ)  დაკავება - პირი დაკავებულად ითვლება მიმოსვლის თავისუფლების შეზღუდვის მომენტიდან. დაკავების მომენტიდან კი, პირი ითვლება ბრალდებულად. ბრალდებულს უფლება აქვს, დაპატიმრებისთანავე ოჯახის წევრს ან ახლო ნათესავს შეატყობინოს დაკავების ან დაპატიმრების ფაქტი და ადგილსამყოფელი;

ე) ბრალდებულის უფლება - დაკავების მომენტში ან, თუ დაკავება არ ხდება, ბრალდებულად ცნობისთანავე, დაუყოვნებლივ, ასევე ნებისმიერი დაკითხვის წინ, ბრალდებულს უნდა ეცნობოს, რომ მას აქვს უფლება ადვოკატის აყვანაზე, დუმილსა და კითხვებზე პასუხის გაცემისაგან თავის შეკავებაზე, ასევე, უფლება, არ დაიბრალოს დანაშაული, რომ ყველაფერი, რასაც იგი იტყვის, შესაძლებელია მის წინააღმდეგ იქნეს გამოყენებული.  ბრალდებულს შეუძლია ნებისმიერ დროს გამოიყენოს დუმილის უფლება.

ვ) ნარკოტესტირება - ნიმუშის ჩაბარება ნებაყოფლობითია. შესაბამისად, პირს ყოველთვის აქვს უფლება, უარი განაცხადოს ნიმუშის ჩაბარებაზე. თუმცა, რაც შეეხება „ნარკოლოგიურში“ გადაყვანას, ის შესაძლოა პირის ნების მიუხედავად, მაინც განხორციელდეს ადმინისტრაციული დაკავების წესით.ადგილზე მისულს ნებისმიერ შემთხვევაში შეუძლია, უარი თქვას ნიმუშის გაცემაზე. დაუშვებელია, რაიმე სახით ადამიანი აიძულონ, მიიღონ მისგან ნიმუში .  საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის თანახმად, ადამიანს აქვს უფლება, არ მისცეს თავის საწინააღმდეგო ჩვენება. აქ საუბარია, რომ ადამიანი, რომელიც მიდის ტესტირებაზე, თავის საწინააღმდეგო მტკიცებულებას ქმნის, ამიტომ მას უფლება აქვს არ მისცეს ასეთი ჩვენება. ადმინისტრაციული სამართალდამრღვევის ფარგლებში ადმინისტრაციული დაკავების ვადა არ უნდა აღემატებოდეს 12 საათს.

ამასთან, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 30 ნოემბრის გადაწყვეტილებით არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი საქართველოს კონსტიტუციის მე-16 მუხლთან მიმართებით საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 273-ე მუხლის სიტყვების „ექიმის დანიშნულების გარეშე უკანონოდ მოხმარება“ ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც ითვალისწინებს სისხლისსამართლებრივ პასუხისმგებლობას მარიხუანის მოხმარებისთვის.

        ავტორი: ჯაბა კოჭლამაზაშვილი